Joseph Jean Laurent Roux heette eerst Joseph Jean Laurent Aymoz dit Payerne. Veel kans dat hij dit niet eens besefte. Tot hij werd opgeroepen voor zijn legerdienst.

Het moet een vreemde ontdekking zijn geweest. Hoe dit verhaal exact is verlopen, is moeilijk te achterhalen, maar als ik de sporen volg in archiefdocumenten die ik heb teruggevonden stel ik me voor dat het als volgt is gegaan.

Militaire loting

Joseph Roux was 20 jaar toen hij in 1889 in zijn geboortedorp Vizille (departement van Isère, Rhône-Alpes, Frankrijk) werd uitgeloot tot verplichte legerdienst. Zijn winnend lot was N° 130.

Sinds 1803 (wet van 8 nivôse jaar XI), werd de militaire dienstplicht in Frankrijk georganiseerd via loting. Deze procedure hield men aan tot 1905, waarna de militaire dienst algemeen verplicht werd.

Bij een militaire dienstplicht heb je te maken met overheidsdocumenten. Ik kan me voorstellen dat bij inschrijving in het militair rekruteringskantoor je je identiteit moest aantonen met een extract van je geboorteakte. Een identiteitskaart zoals we dat nu kennen bestond in 1889 nog niet.

Verrassing

Stel je voor. Een hypothetisch scenario.

Foutieve naam

Joseph Roux gaat naar de burgerlijke stand van Vizille om een extract van zijn geboorteakte. Hij kent zijn geboortedatum: 2 januari 1869. De ambtenaar van dienst vindt geen Joseph Jean Laurent Roux op deze datum in de geboorteaktes van dat jaar, maar wel Joseph Jean Laurent Aymoz dit Payerne. (Wat?!?)

Foutieve vermelding ouders

Meer nog, de ouders van het genoemde kind zijn Jules Joseph Aymoz dit Payerne en Marie Elisabeth Roux. (Wat?!? Dat is zijn nonkel en tante!)

Grootvader

En om het af te maken, blijkt het zijn grootvader te zijn die de geboorte heeft aangemeld aan de gemeente. (Wat?!?)

De geboorteakte

Toch even terug naar de feiten die we met zekerheid weten. Volgens de geboorteakte van ‘Joseph Jean Laurent Aymoz dit Payerne‘ is het kind in Vizille geboren op 2 januari 1869 om 5 uur in de namiddag. Het is de grootvader, Jean Laurent Roux, die de geboorteaangifte deed. Dat is vrij ongebruikelijk. Dat gebeurde soms wanneer de vader afwezig was (soldaten, arbeiders die verder van huis werken, …) of wanneer het ging om een kind van een alleenstaande moeder, een zogenaamd onwettig kind. In het geval van onze Joseph Roux zijn wel degelijk twee ouders gemeld, met naam, toenaam, leeftijd, beroep en woonplaats. Alleen niet zìjn ouders, Joseph Jean Laurent Roux (sr.) en Alexandrine Adèle Aymoz, maar wel die van zijn nonkel en tante, Jules Joseph Aymoz dit Payerne en Marie Elisabeth Roux.

De rechtzetting

In de marge van deze geboorteakte zien we dat 20 jaar later, op 20 december 1889, een nota werd geschreven waarin een fout wordt rechtgezet. Deze correctie stelt dat de ouders van het kind waarvan sprake in de geboorteakte Jean Joseph Laurent Roux en Adèle Alexandrine Aymoz heten in plaats van Jules Joseph Aymoz dit Payerne en Marie Elisabeth Roux. Met deze rechtzetting heet Joseph nu officieel Joseph Jean Laurent Roux. Dat was al zijn naam voor familie en vrienden, maar nu ook voor de overheid.

1889

Dat de correctie 20 jaar na de geboortedatum van Joseph Roux gebeurde lijkt me geen toeval. In die periode werden de militaire dienstplichtigen uitgeloot uit de groep twintigjarige jongemannen die verbleven in de regio van het militair rekruteringsbureau. Joseph behoorde tot de ‘classe 1889‘ van het ‘bureau de recrutement de Grenoble’, de geselecteerde jongemannen geboren in het jaar 1869. Het jaar van de loting voor Joseph, zijnde 1889, komt overeen met de datum van de rechtzetting in zijn geboorteakte, zijnde 6 december 1889.

Aanleiding foutieve geboorteakte?

Waarom bevatte de originele geboorteakte dan een foutieve set ouders? En waarom ging de grootvader naar de gemeente en niet de vader? Er is niemand of niets meer die het ons als rechtstreekse bron zou kunnen vertellen. Ik kan slechts beroep doen op de bestaande bronnen en mijn verbeelding om een mogelijke logische verklaring van deze verkeerde geboorteaangifte te bedenken.

Mogelijke verklaringen

Opa ‘over the moon’?

Onze Joseph Roux was het eerste kleinkind van Jean Laurent Roux (°1815), de man die de geboorte foutief aangaf. In 1869 verwachte hij echter niet één, maar twee kleinkinderen. Zowel zijn zoon, Joseph Jean Laurent Roux (°1841), als zijn dochter, Marie Elisabeth Roux (°1844), verwachtten hun eerste kind in 1869. Was hij zo door het dolle heen van blijdschap en enthousiasme, dat hij het kind van zijn dochter en van zijn zoon door elkaar haalde? En daardoor de namen van zijn schoonzoon Jules Joseph en dochter Marie Elisabeth doorgaf als ouders in plaats van die van zijn zoon Joseph Jean Laurent en schoondochter Adèle Alexandrine? Of durven we te denken dat hij al volop feest had gevierd en een wijntje te veel op had?

Verwarde ambtenaar?

Toegegeven, je zou van minder in de war geraken met die terugkerende namen: Jean Laurent Roux, Joseph Jean Laurent Roux, het kind Joseph Jean Laurent, de ouders Roux-Aymoz en de ouders Aymoz-Roux. Het is goed mogelijk dat de ambtenaar van dienst aan de burgerlijke stand hierbij sterretjes zag. Als de man die de aangifte doet bovendien niet erg duidelijk is, helpt het ook niet.

Zeker een fout

Wie dacht dat Joseph Roux misschien toch de biologische zoon van Jules Joseph Aymoz dit Payerne en Marie Elisabeth Roux zou zijn, is er aan voor de moeite en hoeft maar te kijken naar de geboortedatum van hun eerste kind. Dat is Jules Joseph Aymoz, geboren op 4 juni 1869. De geboortedatum van Joseph Roux, 2 januari 1869 ligt te dicht hiertegen. Deze twee kinderen kunnen onmogelijk dezelfde ouders hebben (of toch dezelfde moeder).

Grootvader in plaats van vader

Waarom de vader de geboorte niet aangaf, is al helemaal moeilijk te verklaren in dit geval. Was hij niet aanwezig bij de geboorte? Of had hij ook te veel feestgevierd? Joseph Roux’ vader was geen soldaat in actie op dat moment, maar metser. Was hij werkzaam op een werf verder uit de buurt, waardoor hij van huis weg was? Het is mogelijk. Of ook te veel feest gevierd met de geboorte van zijn eerste kind?

Wie zal het zeggen.

Eind goed, al goed

In ieder geval is voor Joseph Jean Laurent Roux de naamkwestie rechtgezet. Zijn officiële documenten waren voortaan in orde.

Bronnen

• Faire une recherche dans les archives du service militaire, France Archive, Portail National des Archives
• Registres matricules militaires, classe 1889, Bureau de recrutement de Grenoble, matricule N°445, p. 51, Archives Départementales d’Isère
• Etat civil et registres paroissiaux, Vizille, naissances, mariages, décès, collection départementale, 1868-1872, p. 24, Archives Départementales d’Isère